Daily Life Paṭṭhāna

ပဌာန်းတရားနှင့်ကျွန်ုပ်တို့၏နေ့စဉ်ဘဝ

တိကမာတိကာ Tikamātikā (  The Triplets Matrix )

၁ – ကုသလတိက်  Kusala Tika;   Moral Triplet

 (i) kusalā  dhammā. moral states;

(ii) akusalā dhammā. immoral states;

(iii) abyākatā dhammā . indeterminate states.

(က) ကုသလာ ဓမ္မာ – အပြစ်မရှိ ကောင်းကျိုးပေးသောတရား (ကု)

(ခ ) အကုသလာ ဓမ္မာ – အပြစ်နှင့်တကွ မကောင်းကျိုးပေးသောတရား (အကု)

(ဂ ) အဗျာကတာ ဓမ္မာ – ကုသိုလ်လည်းမဟုတ်၊ အကုသိုလ်လည်းမဟုတ်သောတရား (ဝိပါက်၊ ကြိယာ၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်)

၂ – ဝေဒနာတိက်  VedanāTika; Feeling Triplet

(i) sukhāya  vedanāya sampayuttā dhammā. states associated with pleasant feeling;

(ii) dukkhāya vedanāya sampayuttā dhammā. tates associated with painful feeling;

(iii) adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā dhammā. states associated with indifferent feeling;

(က) သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ – သုခနှင့် ယှဉ်သောတရား (သုခ +   သောမနဿဝေဒနာ)

(ခ ) ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ – ဒုက္ခနှင့် ယှဉ်သောတရား (ဒုက္ခ + ဒေါမနဿဝေဒနာ)

(ဂ ) အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ – ဆင်းရဲချမ်းသာမဟုတ် ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် တကွ ဖြစ်သောတရား (ဥပေက္ခာဝေဒနာ)

၃ – ဝိပါကတိက် Vepāka Tika; Resultant Triplet

 (i) vipākā dhammā. resultant states;

(ii) vipākadhammadhammā. states generating resultant states;

(iii) nevavipākanavipākadhammadhammā. states that are neither resultant states nor states generating resultant states;

 (က) ဝိပါကာ ဓမ္မာ  – ကုသိုလ်၊ အကုသိုလ်တို့၏ အကျိုးဖြစ်သောတရား (ဝိပါက်)

(ခ ) ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ – အကျိုးကိုဖြစ်စေသောတရား (ကု ၊ အကု)

(ဂ ) နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ – အကျိုးတရားလည်းမဟုတ်၊ အကျိုးကိုပေးတတ်သော တရားလည်း မဟုတ်သောတရား (ကြိယာ၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်)

၄ – ဥပါဒိန္နတိက်  Upādinna Tika; Clinging Triplet

 (i) upādiGGupādāniyā [upādinnupādāniyā (syā.)] dhammā. states acquired by and favourable to clinging;

(ii) anupādiGGupādāniyā dhammā. states that are not acquired by and not favourable to clinging;

(iii) anupādiGGaanupādāniyā [anupādinnānupādāniyā (syā.)] dhammā.

states which are not acquired by and not favourable to clinging.

 (က) ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယာ ဓမ္မာ – တဏှာဒိဋ္ဌိတို့၏ အကျိုးဖြစ်၍ ဥပါဒါန်တို့၏ အစီးအပွား ဖြစ်သောတရား (လောကီဝိပါက် + ကမ္မဇရုပ်)

(ခ ) အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယာ ဓမ္မာ – တဏှာဒိဋ္ဌိတို့၏ အကျိုးမဟုတ်သော်လည်း ဥပါဒါန်တို့၏ အစီးအပွား ဖြစ်သောတရား (အကု၊ လောကီကု၊ ကြိ၊ တိဇရုပ်)

(ဂ )  အနုဒါဒိန္နအနုပါဒါနိယာ ဓမ္မာ – ဥပါဒါန် ဥပါဒါနိယတို့ဖြင့် မယူသောတရား (လောကုတ္တရာ၊ နိဗ္ဗာန်)

၅ – သံကိလိဋ္ဌတိက် Samkilittha Tika ;  Corrupt Triplet

 (i) samhkiliththhasamhkilesikā dhammā. orrupt and corrupting states

(States corrupted by defilements and generating defilements);

(ii) asamhkiliththhasamhkilesikā dhammā. not corrupt but corrupting states;

(iii) asamhkiliththhaasamhkilesikā [asamhkiliththhāsamhkilesikā (syā.)] dhammā.

not corrupt and not corrupting states.

(က) သံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ ဓမ္မာ – ပူပန်မှုကိုလည်းပေးတတ် ကိုယ်တိုင်လည်း ပူလောင်တတ် သောတရား (အကု ၁၂-ပါး)

(ခ ) အသံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ ဓမ္မာ – ပူပန်မှုကိုသာပေးတတ်ပြီး ကိုယ်တိုင် မပူလောင်တတ်သော တရား (လောကီကု၊ လောကီဝိ၊ ကြိ၊ ရုပ်)

(ဂ ) အသံကိလိဋ္ဌအသံကိလေသိကာ ဓမ္မာ – ပူပန်မှုကိုလည်းမပေးတတ် ကိုယ်တိုင်လည်း မပူပန်တတ် သောတရား (လောကုတ်၊ နိဗ္ဗာန်)

၆ – ဝိတက္ကတိက်   Vitakka Tika ;   Applied Thought Triplet

 (i) savitakkasavicārā  dhammā. states with applied thought and sustained thought;

(ii) avitakkavicāramattā dhammā. states without applied thought but with sustained thought;

(iii) avitakkaavicārā [avitakkāvicārā (syā.)]dhammā. states without applied thought and sustained thought.

(က) သဝိတက္ကသဝိစာရာ ဓမ္မာ – ဝိတက်၊ ဝိစာရနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (သဝိတက္ကသဝိစာရစိတ်)

(ခ ) အဝိတက္ကဝိစာရာမတ္တာ ဓမ္မာ – ဝိတက်မရှိ၊ ဝိစာရသာရှိသောတရား (ဒုဈာန်စိတ်)

(ဂ ) အဝိတက္ကအဝိစာရာ ဓမ္မာ – ဝိတက်လည်းမရှိ၊ ဝိစာရလည်းမရှိသောတရား

၇ – ပီတိတိက်    Pīti Tika;    Rapture Triplet

(i) pītisahagatā dhammā. states accompanied by rapture;

(ii) sukhasahagatā dhammā. states accompanied by pleasure;

(iii) upekkhāsahagatā dhammā. states accompanied by equanimity.

 (က) ပီတိသဟဂတာ ဓမ္မာ – ပီတိနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (ပီတိနှင့် ယှဉ်သောစိတ်များ)

(ခ )  သုခသဟဂတာ ဓမ္မာ – သုခနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (သုခနှင့် ယှဉ်သောစိတ်များ)

(ဂ ) ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဓမ္မာ – ဥပေက္ခာနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (ဥပေက္ခာနှင့် ယှဉ်သောစိတ်များ)

၈ – ဒဿနတိက်    Dassana Tika;   Triplet of States Eradicated by the First Path

(i) dassanena pahātabbā dhammā. states eradicated by the First Path;

(ii) bhāvanāya pahātabbā dhammā. states eradicated by the 3 Higher Paths;

(iii) neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā dhammā.

states not eradicated by the First Path and the 3 Higher Paths.

(က) ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – ပထမမဂ်ဖြင့် ပယ်သောတရား

(ခ )  ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – အထက်မဂ်သုံးပါးတို့ဖြင့် ပယ်သောတရား

(ဂ )  နေဝဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – ပထမမဂ်၊ အထက်မဂ်သုံးပါးတို့ဖြင့် မပယ်သောတရား

၉ – ဒဿနေနဟေတုတိက် Dassana Hetuka Tika; Triplet of States with Roots to be Eradicated by the First Path

 (i) dassanena pahātabbahetukā dhammā.states with roots to be eradicated by the First Path;

(ii) bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā. states with roots to be eradicated by the 3 Higher Paths;

(iii) neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā. states with no roots to be eradicated by the First Path or the 3 Higher Paths.

(က) ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ   – ပထမမဂ်ဖြင့်ပယ်သော ဟိတ်ရှိသောတရား

(ခ ) ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ   – အထက်မဂ်သုံးပါးဖြင့်ပယ်သော ဟိတ်ရှိသောတရား

(ဂ ) နေဝဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ – ပထမမဂ်၊ အထက်မဂ်သုံးခုတို့ဖြင့် မပယ်သော ဟိတ်ရှိသောတရား

၁၀ – အာစယဂါမိတိက်  Ācayagāmi Tika;   Triplets of States Leading to Rebirths and Deaths

(i) ācayagāmino  dhammā. states leading to rebirths and deaths;

(ii) apacayagāmino dhammā. states leading to the realization of Nibbāna;

(iii) nevācayagāmināpacayagāmino [nevācayagāmino nāpacayagāmino (syā.)] dhammā.

states leading neither to rebirths and deaths nor to the realization of Nibbāna.

(က) အာစယဂါမိနော ဓမ္မာ  – ဘဝကိုပေးတတ်သောတရား (ကုသိုလ်၊ အကုသိုလ်)

(ခ ) အပစယဂါမိနော ဓမ္မာ – နိဗ္ဗာန်ကို ရှေးရှုသောတရား (မဂ်လေးပါး)

(ဂ ) နေဝါစယဂါမိနာပစယဂါမိနော ဓမ္မာ – ဇာတိ၊ မရဏနှင့် နိဗ္ဗာန်တို့သို့ ဦးတည်ခြင်းလည်း မဟုတ်သော တရား (ဝိပါက်၊ ကြိယာ၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်)

၁၁ – သေက္ခတိက်  Sekkha Tika ;   Learners Triplet

(i) sekkhā dhammā. states appertaining to learners;

(ii) asekkhā dhammā. states appertaining to arahats;

(iii) nevasekkhanāsekkhā [nevasekkhānāsekkhā (sī. syā.)] dhammā.

states appertaining neither to learners nor to arahats.

(က)     သေက္ခာ ဓမ္မာ        – သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် (၇)ယောက်တို့ ပိုင်ဆိုင်သောတရား (အောက်မဂ်ဖိုလ်-၇ပါး)

(ခ )      အသေက္ခာ ဓမ္မာ     – ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် ပိုင်ဆိုင်သောတရား (အရဟတ္တမဂ် -၁ ပါး)

(ဂ )      နေဝသေက္ခနာသေက္ခာ ဓမ္မာ – သေက္ခ၊ အသေက္ခမဟုတ်သူတို့အတွက်တရား (လောကီစိတ်၊ ရုပ်)

၁၂ – ပရိတ္တတိက်  Paritta Tika;   Limited Triplet

(i) parittā dhammā. limited states (states with limited efficacy);

(ii) mahaggatā dhammā. lofty states;

(iii) appamānhā dhammā. incomparable states.

(က) ပရိတ္တာ ဓမ္မာ – အာနုဘော်နည်းသောတရား (ကာမစိတ်)

(ခ )  မဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ – မြင့်မြတ်သောဈာန်တရား (ရူပအရူပစိတ်)

(ဂ )  အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ- အတိုင်းအရှည်မရှိ မနှိုင်းယှဉ်အပ် အလွန်မြတ်သောတရား (လောကုတ္တရာစိတ်)

၁၃ – ပရိတ္တာရမ္မဏတိက်  Parittārammana Tika;  Triplet of Limited Objects

(i) parittārammanhā dhammā. states with limited objects;

(ii) mahaggatārammanhā dhammā. states with lofty objects;

(iii) appamānhārammanhā dhammā. states with incomparable objects.

(က) ပရိတ္တာရမဏာ ဓမ္မာ     – အာနုဘော်နည်းသော ကာမတရားကို အာရုံပြုသောတရား

(ခ )  မဟဂ္ဂတာရမဏာ ဓမ္မာ – မြင့်မြတ်သော ဈန်တရားကို အာရုံပြုသောတရား

(ဂ ) အပ္ပမာဏာရမဏာ ဓမ္မာ – မနှိုင်းယှဉ်အပ် အလွန်ထူးမြတ်သော မဂ်ဖိုလ်ကို အာရုံပြုသောတရား

၁၄ – ဟီနတိက်  Hīna Tika ;  Low Triplet

(i) hīnā  dhammā. low states;

(ii) majjhimā dhammā. medium states;

(iii) panhītā dhammā. sublime states.

(က) ဟီနာ ဓမ္မာ – ယုတ်ညံ့သော ကာမတရား (ကာမစိတ်)

(ခ )  မဇ္ဈိမာ ဓမ္မာ – အလယ်အလတ်ဖြစ်သော ဈန်တရား (ရူပအရူပစိတ်)

(ဂ )  ပဏီတာ ဓမ္မာ – မြင့်မြတ်သောမဂ်ဖိုလ်တရား (လောကုတ္တရာစိတ်)

၁၅ – မိစ္ဆတ္တတိက် Micchatta Tika; Wrong View-Afflicted States of Fixed Destiny

(i) micchattaniyatā dhammā. wrong view-afflicted states of fixed destiny;

(ii) sammattaniyatā dhammā. right view-guided states of fixed destiny;

(iii) aniyatā dhammā. states of no fixed destiny.

(က) မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ –  မကောင်းသဖြင့် သေပြီးနောက် ဧကန် အကျိုးပေးမည့်တရား (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ-လောမူ-သတ္တမဇော) (ပဉ္စာနန္တရိယကံ – ဒေါသမူ – သတ္တမဇော)

(ခ ) သမ္မတ္တနိယတာ ဓမ္မာ  – ကောင်းသောအားဖြင့် သေပြီးနောက် ဧကန် အကျိုးပေးမည့်တရား (မဂ်လေးပါး)

(ဂ ) အနိယတာ ဓမ္မာ – သေပြီးနောက် အကျိုးပေး မမြဲသောတရားများ (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံနှင့် ပဉ္စာ နန္တရိယကံမှတစ်ပါး အကုသိုလ်၊ လောကီ ကုသိုလ်၊ ဝိဘတ်၊ ကြိ၊ ရုပ်၊ နိ)

၁၆ – မဂ္ဂါရမဏတိက်   Maggārammanha Tika;   Path Object Triplet

(i) maggārammanhā dhammā. states with path objects;

(ii) maggahetukā dhammā. states associated with the Path roots;

(iii) maggādhipatino dhammā. states predominated by the Path.

(က) မဂ္ဂါရမဏာ ဓမ္မာ – မိမိဆိုင်ရာမဂ်ကို အာရုံပြုသော အရိယာတို့၏သန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား

(ခ ) မဂ္ဂဟေတုကာ ဓမ္မာ – မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးလျှင် အကြောင်းရှိသောတရား

(ဂ ) မဂ္ဂါဓိပတိနော ဓမ္မာ – မိမိဆိုင်ရာမဂ်ကို အလေးအမြတ် အာရုံပြုသော အရိယာတို့သန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား

၁၇ – ဥပ္ပန္နတိက်  Uppanna Tika;   Arising Triplet

(i) uppannā dhammā. states in the process of arising;

(ii) anuppannā dhammā. states that have not arisen yet;

(iii) uppādino dhammā. states that are due to arise.

(က) ဥပ္ပန္နာ ဓမ္မာ – ဥပါဒ်၊ ဌီ၊ ဘင်၊ ဟူူသော ခဏသုံးပါးသို့ ရောက်ဆဲ ဖြစ်သောတရား

(ခ )  အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ – ဥပါဒ်၊ ဌီ၊ ဘင်၊ ဟူသော ခဏသုံးပါးသို့ ရောက်လတ္တံ့ ဖြစ်သောတရား

(ဂ )  ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ – မချွတ်ဖြစ်လတ္တံ့သောတရား

၁၈ – အတီတတိက်  Atīta Tika;  Past Triplet (Atīta Tika)

(i) atītā  dhammā. past  states;

(ii) anāgatā dhammā. future states;

(iii) paccuppannā dhammā. present states.

(က) အတီတာ ဓမ္မာ – အတိတ်ဖြစ်ကုန်သောတရား

(ခ )  အနာဂတာ ဓမ္မာ – အနာဂတ်ဖြစ်ကုန်သောတရား

(ဂ )  ပစ္စုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ – ပစ္စုပ္ပန်ဖြစ်ကုန်သောတရား

၁၉ – အတီတာရမ္မဏတိက် Atītārammanha Tika;  Past Object Triplet

(i) atītārammaGā dhammā. states with past objects;

(ii) anāgatārammaGā dhammā. states with future objects;

(iii) paccuppannārammaGā dhammā. states with present objects.

(က) အတီတာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – အတိတ်ကို အာရုံရှိသောတရား

(ခ )  အနာဂတာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – အနာဂတ်ကို အာရုံရှိသောတရား

(ဂ )  ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – ပစ္စုပ္ပန်ကို အာရုံရှိသောတရား

၂၀ – အဇ္ဈတ္တတိက်  Ajjhatta Tika;   Internal Triplet

 (i) ajjhattā dhammā. internal states;

(ii) bahiddhā dhammā. external states;

(iii) ajjhattabahiddhā dhammā. states that are both internal and external.

(က) အဇ္ဈတ္တာ ဓမ္မာ  – မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား (စိတ်၊ စေ၊ ရုပ်)

(ခ )  ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မာ – မိမိသန္တာန်မှ အပဖြစ်သောတရား (စိတ်၊ စေ၊ ရုပ်၊ နိ )

(ဂ )  အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မာ  – နှစ်ပါးသောသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား (စိတ်၊ စေ၊ ရုပ်)

၂၁ – အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတိက်  Ajjhattārammanha Tika;   Internal Object Triplet

(i) ajjhattārammanhā dhammā. states with internal objects;

(ii) bahiddhārammanhā dhammā. states with external objects;

(iii) ajjhattabahiddhārammanhā dhammā. states with internal and external objects.

(က) အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရားကို အာရုံပြုသောတရား

(ခ )  ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ ဓမ္မာ – မိမိသန္တာန်မှအပ ဖြစ်သောတရားကို အာရုံပြုသောတရား

(ဂ )  အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ ဓမ္မာ – နှစ်ပါးသောသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရားကို အာရုံပြုသောတရား

၂၂ – သနိဒဿနတိက်   Sanidassana Tika;   Visible and Tangible Triplet

(i) sanidassanasappamighā dhammā. visible and tangible states;

(ii) anidassanasappamighā dhammā. invisible but tangible states;

(iii) anidassanaappamighā [anidassanāppamighā (syā.)] dhammā. invisible and  intangible states.

(က) သနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ – မြင်လည်းမြင်နိုင် ထိတွေ့၍လည်းရသောတရား  (ရူပါရုံ)

(ခ ) အနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ – မြင်တော့မမြင်နိုင် ထိတွေ့၍သာ ရသောတရား (ရူပါရုံကြဉ် – သြဠာရိကရုပ် ၁၁ – ပါး)

(ဂ )  အနိဿနအပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ – မြင်လည်းမမြင်နိုင် ထိတွေ့၍လည်း မရသောတရား (စိတ်၊ စေ၊ သုခုမရုပ် – ၁၆ ၊ နိ)

Loading